فرآیند آنالیز آماری کمک می‌کند تا پژوهشگر بتواند از داده‌های اولیه، اطلاعات مورد نیاز خود را استخراج کند و در صورت لزوم نتایج را تعمیم دهد.
یک فرایند آنالیز آماری، دارای دو مرحله است که مرحله اول مقدمه‌ای برای مرحله دوم می‌باشد. مراحل یک فرایند آماری عبارتند از:
1. آمار توصیفی 2. آمار استنباطی
الف) آمار توصیفی، مجموعه روش‌هایی است که به توصیف شکل ظاهری داده‌ها (الگوی کلی توزیع داده‌ها) می‌پردازد که خود دارای 2 مرحله است:
مرحله اول، رسم نمودارها؛ نمودارها نشان دهنده شکل کلی توزیع داده‌ها هستند. درواقع نمودار یک متغیر نشان می‌دهد، مقادیر مختلف نمونه، به چه شکلی در سطوح مختلف آن متغیر توزیع شده‌اند.
مرحله دوم، محاسبه آماره‌ها (فشرده کردن داده‌ها در قالب جدول‌های آماری)؛ در این مرحله آماره (شاخص)های مهم متغیر برای نمونه حاضر محاسبه می‌شوند که این آماره‌ها 2 دسته می‌باشند:
شاخص‌های مرکزی (میانگین، میانه، مد و...) و شاخص‌های پراکندگی (واریانس، انحراف معیار، دامنه تغییرات و...).
نکته: نقش آمار توصیفی در فرآیند تحلیل آماری بسیار مهم و حیاتی است. آمار توصیفی با خلاصه کردن داده‌ها، ویژگی‌های مهم آن را نمایان می‌سازد تا ایده‌های لازم را در ذهن پژوهشگر برای مرحله تحلیل استنباطی ایجاد نماید.
ب) آمار استنباطی، مجموعه روش‌هایی است برای انجام استنباط‌هایی درباره جامعه مورد مطالعه از روی نمونه حاضر. برای این منظور ابتدا فرضیه‌های تحقیق مشخص می‌شوند و سپس صحت هر فرضیه (فرض) از طریق یک آزمون فرض بررسی می‌شود و با توجه به نتیجه آزمون نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش فرض فوق تصمیم‌گیری می‌گردد.
در نرم‌افزار SPSS آزمون‌ها و تکنیک‌های آماری متفاوتی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها تحت شرایطی خاص، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله تکنیک‌های آماری می‌توان به رگرسیون، آنالیز واریانس، ناپارمتری، سری‌های زمانی و... اشاره کرد.
دلیل وجود تکنیک‌های مختلف آماری چیست؟
در واقع آمار ابزاری برای بدست آوردن رابطه میان متغیرهاست. منظور از بدست آوردن رابطه میان متغیرها، یعنی تأثیرگذاری یک متغیر بر روی متغیر یا متغیرهای دیگر.
برای مثال هنگامی‌که می‌گویند "رابطه میان متغیر جنسیت و فشار خون چگونه است" می‌خواهند دریابند آیا "جنسیت" افراد بر روی "فشار خون" آن‌ها تأثیرگذار بوده است یا خیر. یا زمانی‌که "رابطه میان مصرف سیگار و ابتلا به سرطان" را بررسی می‌کنیم، در حقیقت تأثیر متغیر "مصرف سیگار" را که دارای دو سطح سیگار کشیدن و سیگار نکشیدن است بر روی متغیر "ابتلا به سرطان" که دارای دو سطح مبتلا شده و مبتلا نشده است، بدست می‌آوریم.
در آمار متغیرهای تأثیرگذار، متغیر مستقل (Independent Variable) (مانند جنسیت و مصرف سیگار در مثالهای بالا) و متغیرهای تأثیرپذیر، متغیرهای وابسته (Dependent Variable) (مانند فشار خون و ابتلا به سرطان) نامیده می‌شوند.
پس تعریف جامع‌تر علم آمار عبارت است:
بدست آوردن تأثیر متغیرهای مستقل بر روی متغیرهای وابسته.
تنوع تکنیک‌های آماری به دلیل متفاوت بودن نوع متغیرهاست. بنابراین بسته به نوع متغیر وابسته و متغیر مستقل آزمون‌ها و تکنیک‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
